تقاضا برای مواد غذایی در دهههای آینده، افزایش مییابد؛ بنابراین خطر کمبود غذا جدی است.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا)، معاون بهداشتی وزارت
بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به مناسبت روز جهانی غذا در برنامهای که در
سالن نعمتیجم وزارت جهاد کشاورزی برگزار شد، با اعلام این مطلب گفت: بر
اساس آخرین تعریف قابل قبول مجامع بینالمللی، امنیت غذایی از دسترسی
فیزیکی، اجتماعی و اقتصادی همه افراد، در تمام اوقات، به غذای کافی، ایمن و
مغذی که نیازهای روزانه و ترجیحات غذایی را برای یک زندگی سالم و فعال
تأمین کند، بر اساس این تعریف، تغذیه و امنیت غذایی طیف گستردهای را شامل
میشود که از سلول تا جامعه را دربر میگیرد.
دکتر سیاری افزود: امروزه علاوه بر تأکید به امنیت غذایی، توجه به تأمین
امنیت تغذیهای (Nutrition Security) به معنی دسترسی فیزیکی، اجتماعی و
اقتصادی همه افراد، در تمام اوقات، به غذای کافی، ایمن و مغذی همراه با جذب
و بهرهمندی مؤثر سلولی حائز اهمیت است. در حقیقت امنیت تغذیهای زمانی
برقرار میشود که علاوه بر امنیت غذایی، جذب سلولی و بهرهمندی سلول از
مواد مغذی با تأمین سلامت، بهبود مراقبتهای مادر و کودک و ارتقاء فرهنگ و
سواد تغذیهای جامعه میسر شود.
وی خاطرنشان کرد: تحلیل وضعیت تغذیه و امنیت غذایی در کشور به استناد مدارک
و مستندات موجود حاکی از آن است که افزایش متوسط هزینه خوراکی خانوار
افزایش یافته است که به معنای ناامنی غذایی خانوار است. همچنین، کاهش کالری
دریافتی در جامعه روستایی بهویژه در دهکهای پایین درآمدی در طول دهه
گذشته عوارض کمبود دریافت مواد مغذی را بهدنبال داشته است.
معاون بهداشتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ادامه داد: افزایش شدید
کالری دریافتی بهویژه در دهکهای بالای درآمدی و به ویژه در جامعه شهری
همراه با ناترازی دریافت کالری در خانوارهای کشور، عوارض بیشخواری را در
پی داشته است. بر اساس نتایج مطالعات مصرف غذایی خانوار در سال 1380 در
حدود 48 درصد خانوارهای کشور با اضافه دریافت انرژی روبهرو بودند. بر اساس
مطالعات سبد غذایی مناسب در سال نیز 1391 میانگین سرانه نیاز به انرژی
حدود دوهزار و 573 و میانگین سرانه مصرف انرژی حدود دوهزار و 644 برآورد
شده است که بدین معنی است که در سطح میانگین، دریافت انرژی بالاتر از مقدار
توصیهشده است.
سیاری تصریح کرد: بر اساس نتایج مطالعات انجامشده در زمینه عوامل خطر
بیماریهای غیرواگیر، حدود 44 درصد افراد 64-15 ساله کشور دچار اضافهوزن
یا چاقی هستند. حدود 33 درصد جمعیت کشور کلسترول بالا دارند و 16 درصد با
فشار خون بالا روبهرو هستند.
وی یادآور شد: زیادی میزان مصرف مواد قندی، چرب و شور در کل کشور و همچنین
زیادی مصرف تنقلات کمارزش، غذاهای کنسروی و آماده، فستفود نوشابههای
گازدار و شیرین بهویژه در شهرهای بزرگ، کمی میزان مصرف سبزی و میوه و
کمتحرکی همگی در روند افزایشی اضافه وزن و چاقی افراد جامعه و بیماریهای
غیرواگیر متعاقب آن بهویژه سکتههای قلبی و مغزی، فشار خون، دیابت و
سرطانها مؤثر هستند.
سیاری تأکید کرد: مطالعه وضعیت ناامنی غذایی در استانهای کشور که گزارش آن
در سال 1390 چاپ شده است، حاکی از آن است که نیمی از استانهای کشور در
طیف نسبتاً ناامن تا بسیار ناامن غذایی قرار دارند. یافتههای این پژوهش
نشان میدهد که سهم مخارج خوراک نسبت به کل هزینهها که باید کمتر از 30
درصد باشد، در همه طبقات شهری و روستایی به ترتیب 23 درصد و 37 درصد بوده
است. همچنین، در کمدرآمدترین طبقات شهری در 20 استان کشور بیش از 30 درصد
درآمد مردم صرف غذا شده است. در حالی که در طبقات کمدرآمد روستایی تقریباً
در تمام استانها همچنان بیش از یکسوم هزینه خانوار صرف هزینه غذا شده
است که به معنای ناامنی غذایی است.
وجود 1.5 میلیارد نفر گرسنه در زمین
معاون بهداشتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اظهار داشت: در زمینه
تأمین پایدار غذا و امنیت غذایی، مرکز بینالمللی تحقیقات سیاست غذای
آمریکادر گزارش سال 2011 شوکهای شدید آب و هوایی بهویژه موارد
انسانساخت، ناپایداری قیمت مواد غذایی، بروز قحطی بهدلیل جنگ و ناآرامی،
بهرهبرداری و فرسایش بیش از حد از زمین، رشد بالای جمعیت و تحولات سیاسی
را بهعنوان چالشهای عمده جهانی در امر امنیت غذا و تغذیه برشمرده است. در
همین گزارش ذکر شده که 24 درصد زمینهای کشاورزی دنیا تحت تأثیر فرسایش
قرار گرفته و یک درصد از بهرهدهی خارج شده، یعنی 20 میلیون تن از تولید
غلات در سال کاسته شده است.
وی همچنین گفت: حدود 1.5 میلیارد نفر و حدود 42 درصد افراد فقیر روی این
زمینها زندگی میکنند. ناامنی مزمن غذا و تغذیه باعث میشود تا فقرا
نتوانند از رشد فیزیکی و هوشی مناسب و به تبع آن توان تولید اقتصادی
برخوردار شوند. هرگونه آسیب یا فقر غذایی و تغذیهای در دوران کودکی تا
پایان عمر آثار نامطلوب خود را به جا میگذارد. بر اساس آمارهای مجود،
گرسنگی و عواقب آن سالانه باعث مرگ بیش از 40 میلیون نفر در دنیا میشود که
13 میلیون نفر آنها را کودکان تشکیل میدهند.
سیاری در ادامه افزود: بیش از 40 درصد مردم دنیا از کمبود ریزمغذیها رنج
میبرند که به گرسنگی پنهان معروف است (دو میلیارد نفر کمبود آهن، 1.6
میلیارد نفر کمبود ید و 230 میلیون نفر کمبود ویتامین A). 90 درصد مردم
گرسنه دنیا از ناامنی غذا و تغذیه رنج میبرند که علت عمده آن به جهت نواقص
ساختاری و مدیریتی در کشورها است، نه به جهت حوادث جوی یا مداخلات
انسانساخت. تغییرات آب و هوا منجر به افزایش 40 تا 170 میلیونی در تعداد
افراد مبتلا به سوءتغذیه در کل دنیا میشود.
وی با اشاره به گزارش اوانس (Evans 2009) خاطرنشان کرد: این منبع پیشبینی
میکند تقاضا برای مواد غذایی در دهههای آینده همزمان با افزایش جمعیت به
9.2 میلیارد نفر در سال 2050، افزایش خواهد یافت، بنابراین خطر کمبود مواد
غذایی در آینده جدی است و می تواند اثرات نامطلوبی بر وضعیت تغذیه برای
مردم کشورهای وابسته به واردات و افراد فقیر در سراسر دنیا ایجاد کند.
سیاری ادامه داد: در این گزارش آمده است که کمبود آب همزمان با رشد جمعیت و
افزایش سرانه مصرف به یکی از مشکلات مهم تبدیل شده است. نیم میلیارد از
مردم دنیا در کشورهایی زندگی میکنند که دچار کمآبی هستند ودر سال 2050
این رقم به سبب تغییرات آب و هوا و استفاده بیرویه از آب رودخانهها،
دریاچهها و منابع زیرزمینی، به چهار میلیارد نفر خواهد رسید. در آن زمان
کشاورزی که حدود 70 درصد از آب را در دنیا مصرف میکند، به نحو بارزی
گرانقیمت خواهد بود.
نظامهای پایشی در کشور پیاده شود
معاون بهداشتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تصریح کرد: گروهی از
اقشار جامعه به دلایل مختلف نسبت به عدم دسترسی به مواد غذایی مناسب، کافی و
مغذی آسیبپذیرتر هستند ازجمله کودکان، مادران باردار و شیرده و سالمندان.
این گروه باید در همه زمانها بهویژه در بحرانهای اقتصادی و طبیعی در
اولویت برنامههای مداخلاتی قرار گیرند.
وی یادآور شد: برخی علل عمده ناامنی غذایی عبارتند از بیثباتی در تولید و
عرضه غذا، فقر، بیکاری، تورم اقتصادی، بیسوادیف ناآگاهیهای تغذیهای،
حوادث، خشکسالی، قحطی و سایر بلایا.
سیاری تأکید کرد: برای اطمینان از برقراری امنیت غذایی لازم است نظامهای
پایشی در کشور پیاده شده و در ابعاد مختلف، مراقبت و مداخله لازم را صورت
دهد. پایداری نظام های غذایی جهت حصول امنیت غذایی و تغذیه مناسب، تولید
مواد اولیه و محصول نهایی: تهیه و تولید مقدار کافی مواد غذایی متضمن
سلامت، نگهداری: نگهداری سالم و کافی محصولات غذایی و پیشبینی زمانهای
بحران و مواجهه با کمبودهای منطقهای و زمانی، توزیع: توزیع عادلانه متناسب
با نیاز جمعیت، عرضه: در دو بعد ارائه آموزش به مصرفکندگان درباره ارزش
غذایی و نحوه تغذیه صحیح، ایجاد دسترسی بهتر برای خانوارها به سبد غذایی
مطلوب و مصرف: وجود تعادل و تنوع در مصرف مواد غذایی متناسب با نیازهای
فردی قابل بررسی است.
وی اظهار داشت: تمایل به شهرنشینی و حرکت جمعیت از محیطهای روستایی به
شهری، از علل عمده کاهش تولیدات کشاورزی و وابستگی اقتصادی کشور بوده و بر
شاخصهای توسعه مانند GDP، تورم، بیکاری و خطر فقر اثرگذار است. انواع
سوءتغذیه ناشی از ناامنی غذایی بر سلامت، یادگیری و توسعه اقتصادی جامعه
اثرات ناخواستهای را بر جای میگذارد.
معاون بهداشتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: سوءتغذیه در بعد
سلامت اثرگذار است، زیرا باعث مرگومیر میشود. 60 درصد مرگ کودکان جهان
مرتبط با سوءتغذیه است که یک مورد از هر 10 مورد بهعلت "سوءتغذیه شدید"
است. مرگ 1.2 تا سه میلیون کودک در ارتباط با کمبود ویتامین A است، 20 درصد
مرگ ماردان مرتبط با آنمی فقر آهن است و تولد نوزاد کموزن با بیماریهای
تحلیلبرنده در ارتباط است.
سیاری به بعد یادگیری اشاره کرد و افزود: اختلالات ناشی از کمبود دریافت ید
باعث کاهش IQ به میزان 13.5 امتیاز میشود. سوءتغذیه پروتئین انرژی باعث
تأخیر در شرکت کودکان در مدرسه، کاهش قابلیت عملکرد کودکان در مدره و درجا
زدن دانشآموزان در یک کلاس میشود. کمخونی باعث کاهش ظرفیتشناختی و کاهش
امتیاز ضریب هوشی میشود.
وی خاطرنشان کرد: در بعد اقتصادی، کوتاهقدی باعث کاهش قابلیت تولید
میشود. یک درصد کاهش قد برابر با 1.4 درصد کاهش قابلیت تولید است. همچنین
یک درصد کاهش میزان آهن سرم برابر با یک درصد کاهش در قابلیت تولید است.
سیاری ادامه داد: نقش خانوار در انتخاب سبد غذایی خود به عوامل مختلفی
بستگی دارد که یکی از مهمترین و زیربناییترین آنها فرهنگ و دانش تغذیهای
خانواده است. برای ایجاد دسترسی به غذای مناسب و سالم و هدایت خانوارها در
انتخاب درست غذا، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در کنار سایر بخشهای
رفاه و توسعه اجتماعی کشور با افزایش پوشش خدمات بهداشتی درمانی، حمایت از
تولید محصولات سالم و مغذی، ارتقاء فرهنگ و دانش تغذیهای و اصلاح الگوی
مصرف مواد غذایی سیاستگذاری کرده و به ابعاد مدیریت امنیت غذا و تغذیه
شامل تولید مواد اولیه و محصول نهایی، نگهداری، توزیع، عرضه و مصرف
میپردازد.
وی تصریح کرد: موضوع مهم دیگر این است که در شرایط فعلی عرضه غذا نسبتاً
کافی است، اما عدم تعادل در مصرف وجود دارد. از آنجا که طی سالهای اخیر
رژیم غذایی غنی از کربوهیدراتهای پیچیده و فیبر جای خود را به رژیم غذایی
با سهم بیشتری از چربی، قند و غذاهای فرآیند شده و کم فیبر داده است و غذای
آماده متعلق به فرهنگ بیگانه، جایگزین سفره سنتی شده است، لازم است در
خانوادههای ایرانی آموزش فراگیر درباره تغذیه مناسب صورت گیرد.
معاون بهداشتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی یادآور شد: انتظار میرود
هریک از سازمانهای مسئول در امر تهیه، توزیع و عرضه غذا و ارائهدهندگان
خدمات بهداشتی، درمانی، آموزشی و... در کشور موظفند بر اساس استراتژیهای
متناسب با شرح وظایف سازمانی خود جهت استقار و مراقبت از امنیت غذایی و
امنیت تغذیهای در کشور با یکدیگر همکاری کنند./