وضع ایران در سال2030 به روایت شورای اطلاعات آمریکا

"روندهای جهانی 2030 : جهان جایگزین" پنجمین بخش از مجموعه گزارش‌های شورای اطلاعات ملی ایالات متحده است.
به گزارش آخرین به نقل از مشرق اولین گزارش از این دست در سال 97- 1996 چاپ شده و هدف از آن ایجاد چارچوبی برای مدنظر قرار دادن رخدادهای آتی، تفکر و طرح‌ریزی بلندمدت برای ممانعت از رویدادهای ناخوشایند در آینده و افزایش احتمال ظهور جنبه‌های مطلوب آن است. از جمله دیگر اهداف این گزارش، تفکر پیرامون تغییرات گسترده و سریع ژئوپلتیک دنیای امروزی و خط سیر احتمالی جهانی در یازده تا بیست سال آینده است.

نمای کلی این گزارش را می‌توان در جدول زیر دسته‌بندی کرد:

نمای کلی روندهای جهانی در سال 2030
روندهای کلی
قدرتمندتر شدن افراد	به دلیل کاهش فقر، رشد طبقه متوسط در جهان، دستاوردهای آموزشی بیشتر، گسترش استفاده از وسایل ارتباطی جدید، فنآوری‌های تولید و پیشرفت‌های بهداشتی، قدرت‌گیری افراد سرعت بیشتری به خود خواهد گرفت.
پراکندگی قدرت	هیچ قدرت برتری را شاهد نیستیم، قدرت بین شبکه‌ها و ائتلاف‌ها در دنیای چند قطبی توزیع می‌شود.
الگوهای جمعیت شناسی	نمودار جمعیت شناختی بی‌ثباتی باریک‌تر می‌شود، رشد اقتصادی احتمالا در کشورهای دارای جمعیت سالمند کاهش خواهد یافت. شصت درصد جمعیت جهان شهرنشین شده و مهاجرت گسترش می‌یابد.
ارتباط آب، غذا و انرژی	تقاضا برای منابع به خاطر افزایش جمعیت جهان افزایش می‌یابد. مسائل جدی مرتبط با یک کالا به تهیه و تقاضای دیگر کالا‌ها نیز ارتباط خواهد یافت.
سوالاتی که پاسخ به آنها مشخص کننده نوع جهانی است که در سال 2030 در آن زندگی خواهیم کرد.
اقتصاد جهانی مستعد بحران	آیا بی‌ثباتی در جهان و عدم توازن در میان بازیگران با منافع اقتصادی مختلف موجب فروپاشی خواهد شد؟ یا پیش‌روی به سوی چند قطبی شدن بیشتر منجر به ترمیم نظم اقتصادی جهان می‌شود؟
شکاف در کنترل حکومت‌ها	آیا حکومت‌ها و موسسات می‌توانند سریعا خود را با تغییرات انطباق دهند یا توسط این تغییرات از پای در خواهند آمد؟
احتمال بالقوه افزایش کشمکش‌ها	آیا تغییرات سریع در قدرت منجر به افزایش کشمکش‌ها در بین دولت‌ها و در داخل آنها خواهد شد؟
فضایی وسیع‌تر برای بی‌ثباتی منطقه‌ای	آیا بی‌ثباتی منطقه‌ای خصوصا در خاورمیانه و شمال آفریقا گسترش یافته و موجب ناامنی در سرتاسر جهان خواهد شد؟
تاثیر فنآوری‌های نو	آیا پیشرفت‌های فنآورانه که در حال حاضر نیز در حال بسط و تکامل است، موجب تقویت تولید اقتصادی و حل مسائل ناشی از افزایش جمعیت در جهان، رشد سریع شهرنشینی و تغییرات آب و هوا خواهد شد؟
نقش ایالات متحده	آیا ایالا‌ت متحده می‌تواند با همسایگان جدید خود برای بازآفرینی سیستم بین‌المللی همکاری کند؟
سناریوهای ممکن
موتورهای خاموش	در این حالت که بدترین سناریوی ممکن است، خطر درگیری‌ها در بین دولت‌ها افزایش یافته و ایالات متحده به درون مرزهای خود باز خواهد گشت و روند جهانی شدن نیز متوقف خواهد شد.
همگرایی	در این سناریو که بهترین حالت ممکن است، چین و آمریکا در طیفی از مسائل به همکاری خواهند پرداخت و این امر منجر به همکاری‌های گسترده‌تر در سطح جهان خواهد شد.
بیرون آمدن غول جینی از چراغ جادو	در این سناریو، نابرابری‌ها به منتهی درجه خود خواهد رسید به طوری که برخی از کشورها به برندگانی بزرگ تبدیل شده و برخی دیگر بازنده می‌شوند. نابرابری‌های داخلی نیز موجب افزایش تنش‌های اجتماعی می‌شود. ایالات متحده نیز کاملا عقب نشینی نکرده ولی بیش از این نقش پلیس جهانی را ایفا نمی‌کند.
جهان بدون حضور دولت‌ها	در این حالت، بازیگران غیردولتی به خاطر فنآوری‌های جدید نقش اصلی را در مواجهه با مسائل جهانی برعهده دارند

بر اساس این گزارش، اگرچه هم اکنون نیز شاهد افزایش وزن آسیا در برابر آمریکا و اروپا (غرب سنتی) هستیم، ولی این روند در سال 2030 شتاب بیشتری به خود می‌گیرد. همچنین روند افزایش سالمندی در میان کشورها و رشد تقاضا برای منابع نیز شدت خواهد گرفت. کارشناسان شورای اطلاعات ملی آمریکا عقیده دارند از منظر اقتصاد جهانی، علاوه بر چین، هند و برزیل، بازیگران منطقه‌ای مانند کلمبیا، اندونزی، نیجریه، آفریقای جنوبی، ایران و ترکیه نیز اهمیت خواهند یافت. از دید این مرکز، به لحاظ الگوهای جمعیتی، جمعیت جهان همچنان به رشد خود ادامه داده و از 7.1 میلیارد نفر کنونی به مرز 8.3 میلیارد نفر در سال 2030 خواهد رسید. همچنین فرصت‌های جمعیتی برخی از کشورهای جهان و متوسط سن جمعیت آنها نیز در سال 2030 محاسبه شده است:

پنجره فرصت‌های جمعیتی
بنا به اعلام کارشناسان جمعیتی سازمان ملل متحد، پنجره فرصت جمعیتی یک کشور زمانی است که دسته کودکان ونوجوانان زیر 15 سال کمتر از 30 درصد کل جمعیت و دسته 65 سال وبالاتر، کمتر از 15 درصد کل جمعیت یک کشرر را تشکیل دهد.	کشور	متوسط سن در سال 2010	متوسط سن در سال 2030	پنجره فرصت‌های جمعیتی
	برزیل	29	35	از سال 2000 تا سال 2030
	هند	26	32	از سال 2015 تا سال 2050
	چین	35	43	از سال 1990 تا سال 2025
	روسیه	39	44	از سال 1950 تا سال 2015
	ایران	26	37	از سال 2005 تا سال 2040
	ژاپن	45	52	از سال 1965 تا سال 1995
	آلمان	44	49	قبل از سال 1950 تا سال 1990
	انگلیس	40	42	قبل از سال 1950 تا سال 1980
	آمریکا	37	39	از سال 1970 تا سال 2015

یافته‌های گزارش روندهای جهانی در سال 2030 نشان می‌دهد از لحاظ میزان بارندگی، مناطق مرطوب، پرباران‌تر و مناطق خشک و لم‌یزرع با خشکسالی‌های بیشتری روبرو خواهند شد. بیشترین کاهش در میزان بارندگی در خاورمیانه، شمال آفریقا، غرب آسیای مرکزی، جنوب اروپا، جنوب آفریقا و جنوب غرب ایالات متحده رخ خواهد داد. از این رو، به اعتقاد کارشناسان این مرکز، تا سال 2030 اکثر کشورها بدون کمک‌های خارجی قادر به تامین نیازهای خود به آب و غذا نخواهند بود.

از نکات دیگر در این گزارش، خودکفایی ایالات متحده در حوزه انرژی تا سال 2030 با استفاده از فناوری‌های نوین است. به باور کارشناسان شورای اطلاعات ملی آمریکا، عدم نیازمندی این کشور به واردات نفت، منجر به سقوط قیمت نفت در سطح جهان شده و این امر به نوبه خود باعث از دست رفتن توانایی اوپک در تعیین قیمت نفت خام می‌شود. در نتیجه کاهش قیمت نفت خام، اقتصاد کشورهای متکی بر صادرات نفت متحمل آسیب فراوانی خواهد شد.

اما در بخش فناوری، کارشناسان یاد شده، چهار حوزه را مشخص کرده‌اند که علاوه بر فعالیت‌های جامعه جهانی در ارتباط با محیط زیست، تاثیر تعیین کننده‌ای بر اقتصاد جهانی، پیشرفت‌های نظامی و اجتماعی در آینده خواهند داشت:

1. فنآوری اطلاعات

2. فنآوری‌های جدید خودکارسازی، ساخت و تولید

3. فنآوری‌های مرتبط با امنیت منابع حیاتی

4. فنآوری‌های جدید بهداشتی

از لحاظ سیاسی نیز در گزارش روندهای جهانی از 50 کشور یاد شده که به باور آن در حال حاضر در مرحله دشوار میان دموکراسی و دیکتاتوری قرار دارند: بیشتر این کشورها در صحرای آفریقا، آسیای مرکزی و جنوب شرقی، خاورمیانه و شمال آفریقا واقع شده‌اند. شورای اطلاعات ملی آمریکا عقیده دارد: افزایش سالمندی جمعیت کشورها و افزایش سطح رفاه موجب حرکت جوامع به سوی دموکراسی خواهد شد. با این وجود، کارشناسان دو منطقه خاورمیانه و شمال آفریقار ا همچنان مستعد بی‌ثباتی بیشتر می‌دانند.

در بخش دیگری از این گزارش به وقایع احتمالی اشاره شده که به طور بالقوه می‌تواند کل روندهای جهانی را با اخلال مواجه سازد:

1. شیوع بیماری همه‌گیر در سطح جهان

2. روند بسیار سریع تغییر آب و هوا

3. فروپاشی منطقه‌ یورو/ اتحادیه اروپا

4. فروپاشی چین یا دموکراتیک شدن آن

5. روی دادن اصلاحات در ایران

6. وقوع جنگ سایبری یا جنگی که در آن از سلاح‌های هسته‌ای یا تسلیحات کشتار جمعی استفاده شود.

7. وقوع طوفان‌های شدید خورشیدی

8. اضمحلال آمریکا

اما در ارتباط با ایران نیز سناریوهای مختلفی در این گزارش به چشم می‌خورد. تحلیل‌گران مورد مشورت شورای اطلاعات ملی آمریکا عقیده دارند: در صورتی که جمهوری اسلامی همچنان قدرت را در ایران در دست داشته باشد و بتواند به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند؛ خاورمیانه با بی‌ثباتی شدیدی مواجه خواهد شد. از سوی دیگر بر سر کار آمدن حکومت دموکراتیک و میانه‌رو در این کشور و دستیابی به توافق برای حل مناقشه اسرائیل و فلسطین پیامدهای مثبت بسیار زیادی – برای منطقه و جهان - در برخواهد داشت.

در گزارش روندهای جهانی آمده است: بسیاری از کشورها احتمالا به حمایت و استفاده از گروه‌های تروریستی ادامه خواهند داد: کشورها به خاطر احساس ناامنی شدید، استفاده از این گروه‌ها را انتخاب می‌کنند. کشورهایی نظیر ایران و پاکستان از آنچه قدرت‌های قوی‌تر و تهدیدگر در منطقه و یا در سطح جهان می‌خوانند، احساس ترس می‌کنند؛ از این رو، به دنبال گزینه‌های نامتقارن برای اثبات قدرت خود و ایجاد بازدارندگی در برابر هرگونه تهاجمی هستند. در این مسیر، استفاده از گروه‌های تروریستی به عنوان گروه‌های نماینده و دنبال کردن ساخت سلاح‌های هسته‌ای از جمله ابزار نامتقارن برای این دسته از کشورها به شمار می‌رود. با این وجود، مخالفت با کشورهای حامی گروه‌های تروریستی در سطح بین‌المللی به طور چشمگیری گسترش یافته و به نظر می‌رسد با بیشتر شدن همکاری‌های بین‌المللی، هزینه حکومت‌های حامی تروریسم نیز بسیار افزایش یابد.

همچنین این احتمال نیز در نظر گرفته شده که حکومت ایران از سوی مردم خود به شدت تحت فشار قرار گرفته و احتمالا به جای سلاح‌های هسته‌ای و انزوای بین‌المللی، خواستار امتیازات اقتصادی شود: نهایتا، ممکن است این حکومت به واسطه کشمکش میان نخبگان و تظاهرات گسترده سرنگون شود. در چنین سناریویی، تهران بیشتر بر نوسازی اقتصادی تمرکز خواهد داشت و حکومتی دموکراتیک و طرفدار غرب در ایران – و در نتیجه آن، ثبات بیشتر در منطقه خاورمیانه - را شاهد خواهیم بود.