بازی‌های فراموش شده کودکان ایرانی

بالا‌بلندی، توپ چرخی، تیله بازی، خاله بزغاله، خروس جنگی، زو، شاه‌ و وزیر، شمع گل پروانه، عمو زنجیر باف، قایم باشک، قلعه، کلاغ پر، گل یا پوچ، لی لی، هفت‌سنگ، وسطی و ده‌ها بازی دیگر که هر یک نامی آشنا برای نسل‌هایی از ایرانیان هستند. اما بعضی از این بازی‌های کودکانه دیگر فراموش شده‌اند و به تاریخ پیوسته‌اند.  

امروزه در کلان‌شهرهای ایران و با صنعتی‌شدن زندگی، جای خالی بازی‌های خلاقانه و مبتکرانه کوکان دیده می‌شود. حال دیگر کودکان از سنین پایین به بازی‌های رایانه‌ای روی می‌آورند و کمتر به بازی‌های دستی و فیزیکی علاقه نشان می‌دهند. بازی‌های گروهی کودکان به فراموشی سپرده شده و درحال منسوخ‌شدن است.
کودکان در بازی‌های دسته‌جمعی با محیط بیرون ارتباط برقرار می‌کنند، حمایت از افراد ضعیف را می‌آموزند، قدرت ابراز وجود پیدا می‌کنند و از ترس و خجالت رها می‌شوند. آنها با رعایت اصول و مقرارت و مفهوم سلسله مراتب آشنا می‌شوند. بازی، رقابت و تجربه شکست را به کودکان می‌آموزد.
بازی‌های کودکانه موجب ابراز احساسات، عواطف، ترس‌ها و تردیدها، مهر و محبت، خشم و کینه و نگرانی‌ها می شود. انسان به همه این احساس‌ها برای زندگی اجتماعی نیاز‌مند است.
کودکان در بازی به توانمندی‌های فکری و بدنی خود آگاهی پیدا می‌کنند، نیرو و انرژی آنها به بهترین شکل مصرف می‌شود. علاوه بر این بازی باعث رشد هماهنگ دستگاه‌ها و اعضای مختلف بدن می‌شود.
بازی‌های گروهی کودکان در یادگیری زبان، ساختارهای اجتماعی، رشد قوه تخیل و تفکر و همچنین آشنایی با مفاهیم فضا، شکل و ساخت نقش به سزایی دارند.
به دلیل زندگی محدود در آپارتمان‌ها، جلوگیری از مزاحمت برای همسایگان، عدم امنیت در خیابان‌ها و کوچه‌ها به هنگام بازی، کودکان شهرنشین از انجام بازی های طبیعی محروم هستند. یکی از نتایج بزرگ شدن شهرهای ایران، محدودیت‌های غیر طبیعی برای کودکان است. وقت کودکان، بخصوص دختران اکنون بیشتر در چاردیواری می‌گذرد: « چاردیواری خانه ، اطاق، ماشین، مدرسه».
شرایط فرهنگی ایران امکان کمتری برای بازی در خارج از خانه برای دختران ایجاد می‌کند. بنابراین شرایط فیزیکی داخل خانه، فضاهای کوچک‌تر و فضاهای بسته، دختران را به سمت بازی‌های تخیلی و نمادین هدایت می‌کند.
اسباب‌بازی‌های سنتی نیز حال دیگر جای خود را به اسباب‌بازی‌های ارزان‌قیمت چینی داده‌اند.
اکنون کودکان پس از "عبور از مرحله بازی با اسباب‌بازی" به بازی‌های رایانه‌ای روی می‌آورند. هنوز تاثیرات مثبت و منفی بازی‌های رایانه‌ای بر روی کودکان دقیقا مشخص نیست و این روند "نو" موضوع تحقیقاتی طولانی‌مدت برای جامعه‌شناسان و روان‌شناسان خواهد بود.