استان کردستان

استان کردستان

◊ جغرافیای تاریخی استان ◊ جغرافیای طبیعی و اقلیم استان ◊ موقعیت جغرافیایی و تقسیمات ---------- استان ◊ وضعیت اجتماعی و اقتصادی استان

موقعیت جغرافیایى و تقسیمات سیاسى استان استان کردستان با وسعتى معادل ۲۰۳‚۲۸ کیلومترمربع در غرب ایران و در مجاورت بخش شرقى کشور عراق قرار دارد. این استان که در دامنه‌ها و دشت‌هاى پراکندهٔ سلسله جبال زاگرس میانى قرار گرفته است، ‌ از شمال به استان‌هاى آذربایجان غربى و زنجان، ‌ از شرق به همدان و زنجان، از جنوب به استان کرمانشاه و از غرب به کشور عراق محدود است. استان کردستان بین ۳۴ درجه و ۴۴ دقیقه تا ۳۶ درجه و ۳۰ دقیقه عرض شمالى و ۴۵ درجه و ۳۱ دقیقه تا ۴۸ درجه و ۱۶ دقیقه طول شرقى از نصف‌النهار گرینویچ قرار گرفته است.
استان کردستان براساس آخرین تقسیمات کشورى در سال ۱۳۷۵، داراى ۸ شهرستان، ۱۲ شهر، ۲۱ بخش، ۷۸ دهستان و ۱۷۶۵ آبادى داراى سکنه بوده است. شهرستان‌هاى این استان عبارتند از: بانه، بیجار، دیواندره، سقز، سنندج، قروه، کامیاران و مریوان. در حال حاضر استان کردستان با مجموعهٔ شهرها، روستاها و عشایرى که در اقصى نقاط آن پراکنده شده و استقرار یافته‌اند، به یکى از نواحى در حال توسعه غرب کشور تبدیل شده و از پتانسیل‌هاى توریستى و تفرجگاهى قابل‌توجهى برخوردار است.
جغرافیاى طبیعى و اقلیم استان استان کردستان منطقه‌اى کاملاً کوهستانى است که از مریوان تا درهٔ قزل اوزن و کوه‌هاى زنجان جنوبى در مشرق گسترده شده است. ناهموارى‌هاى این استان که تحت عنوان ناحیهٔ کوهستانى کردستان مرکزى بررسى مى‌شود، مشتمل بر دو بخش غربى و شرقى است. این دو قسمت از نظر شکل پستى و بلندى و جنس زمین متفاوتند.
قسمت وسیعى از سنندج، مریوان و سرزمین‌هاى اطراف آن‌ها تا جنوب کردستان بخش کوهستانى غربى را تشکیل مى‌دهد. در این ناحیه، یکنواختى و سستى جنس زمین اَشکال مشابهى را به وجود آورده که از ویژگى‌هاى آن کوه‌هاى گنبدى شکل با شیب یکنواخت و ملایم همراه با درّه‌هاى باز است. این یکنواختى را طبقات آهکى سخت و سنگ‌هاى درونى که بین لایه‌هاى سست ظاهر مى‌شوند، درهم ریخته و آن را به صورت صخر‌ه‌هاى عریان درآورده است. نوع مشخص این ناهموارى‌ها، ‌ ناحیه کوهستانى چهل چشمه در بین مریوان و سقز است که دنبالهٔ پستى و ‌بلندى‌هاى این ناحیه را در جنوب و مشرق، تشکیل داده‌اند و دامنهٔ غربى آن تا داخل کشور عراق کشیده شده است. در این ناحیه شعبه‌هاى رود قزل اوزن در شرق و شمال شرقى و رود سیران در جنوب چهرهٔ زمین را به طور کامل تغییر داده‌اند.
بخش کوهستانى شرقى، قسمت‌هاى شرقى سنندج را در بر مى‌گیرد و در حد فاصل ناحیهٔ غربى و شرق، یک رشته از ارتفاعات آتشفشانى شمالى ـ جنوبى را به وجود مى‌آورد. در شرق این رشته کوه، شهرستان‌هاى قروه و بیجار قرار گرفته‌اند که شکل زمین در آنها با پستى و بلندى‌هاى ناحیهٔ غربى به کلى متفاوت است. از ویژگى‌هاى این ناحیه، وجود یک حصار کوهستانى متشکل از سنگ‌هاى دگرگونى و رسوبى است که دشت‌هاى مرتفع هموار و تپه ماهورى را احاطه کرده است. در این ناحیه به استثناى کوه‌هاى بیجار، دشت‌هاى نسبتاً وسیعى نیز وجود دارد. این دشت‌ها به وسیلهٔ شعبه‌هاى رود قزل‌اوزن قطع شده و به صورت تپه ماهور در آمده‌اند. مرتفع‌ترین دشت این ناحیه «هوه‌تو» خوانده مى‌شود که با ۲۲۰۰ متر ارتفاع در شمال سنندج واقع شده است. بلندترین کوه‌هاى این ناحیه، شاه‌نشین در شمال بیجار، شیدا در مرکز و پنجه على بین قروه و سقز است.
استان کردستان به طورکلى تحت تأثیر دو جریان عمدهٔ هواى گرم و سرد قرار دارد و اقلیم‌هاى گوناگونى را به وجود مى‌آورد. بیش‌ترین میزان بارش جوى در ناحیه غربى استان (شهرهاى بانه و مریوان) حدود ۸۰۰ میلى‌متر در سال و کم‌ترین میزان بارندگى آن در ناحیهٔ شرقى حدود ۴۰۰ میلى‌متر در سال است. میزان نزولات جوى در قسمت مرکزى استان (شهرهاى سقز و سنندج) نزدیک به ۵۰۰ میلى‌متر در سال است.
تمام قلمرو استان در بهار و تابستان آب و هوایى خنک و معتدل دارد. مقایسه ارقام میانگین‌ دماى ماه‌هاى مختلف سال در مرکز استان نشان مى‌دهد که متوسط دماى روزانه در اردیبهشت ماه ۱۶/۱ و در مهرماه ۱۶/۹ درجه سانتى‌گراد است. میانگین دماى ماه‌هاى این دوره از ۲۲ تا ۲۸ درجه سانتى‌گراد متغیر است. این درجه، دماى مطلوبى براى صنعت گردشگرى مى‌باشد. از این‌رو ۶ ماه از سال در مرکز استان کردستان براى جریان جهانگردى بهترین و مناسب‌ترین ایام به حساب مى‌آید.
سردترین ماه سال در شهرستان سنندج، بهمن‌ماه است که حداقل دماى آن به حدود یک درجه زیر صفر مى‌رسد. تعداد روزهاى یخبندان در سنندج ۹۲ روز در سال گزارش شده است.
در پهنهٔ استان کردستان پاره اقلیم‌هاى گوناگونى وجود دارد که در زیر به انواع و نواحى مشخص آن اشاره مى‌شود:
- درهٔ میرآوا (امیرآباد) که زمستان‌هاى سرد و تابستان‌هاى معتدل دارد.
- مسیر سنندج به سمت سقز (دشت اوباتو) که زمستان‌هاى فوق‌العاده سرد و تابستان‌هاى معتدل دارد.
- مسیر مریوان به بندر دزلى که زمستان‌هاى سرد با یخبندان‌هاى طولانى دارد و در فصل تابستان روزهاى آن گرم و شب‌هاى آن خنک است.
- ناحیه اورامانات که آب و هواى آن مرطوب و معتدل است.
- مسیر سنندج به مریوان که اقلیمى نیمه خشک و نیمه مرطوب دارد. نفوذ توده‌هاى مرطوب زمستانى و بهارى در مریوان و دریاچه زریوار تأثیر فراوانى در مرطوب و معتدل شدن هواى این ناحیه دارد. میزان رطوبت و بارش مناسب باعث ایجاد جنگل‌هاى انبوه بلوط و گونه‌هاى مختلف درختان جنگلى شده است. پوشش گیاهى این ناحیه مناظرى شگفت‌انگیز و باشکوه دارند.
از آنجا که تنوع اقلیمى همراه با سایر شرایط مناسب، از جاذبه‌هاى مهم در صنعت جهانگردى به شمار مى‌رود و جهانگردان خواهان دماى مطلوب و مطبوعى (۲۵-۲۲ درجه سانتى‌گراد) هستند، استان کردستان به ویژه در فصول بهار و تابستان از این نظر بسیار مناسب و داراى قابلیت‌هاى جهانگردى ویژه است.