استان زنجان

استان زنجان

◊ جغرافیای تاریخی استان ◊ جغرافیای طبیعی و اقلیم استان ◊ موقعیت جغرافیایی و تقسیمات ---------- استان ◊ وضعیت اجتماعی و اقتصادی استان

موقعیت جغرافیایى و تقسیمات سیاسى استان استان زنجان که آن را فلات زنجان نیز مى‌نامند، در ناحیهٔ مرکزى شمال غربى ایران واقع شده است. این استان در ۴۷ درجه و ۱۰ دقیقه تا ۵۰ درجه و ۵ دقیقهٔ طول شرقى و ۳۵ درجه و ۲۵ دقیقه تا ۳۷ درجه و ۱۰ دقیقهٔ عرض شمالى خط استوا، با مساحتى نزدیک به ۳۶۹‚۳۹ کیلومترمربع قرار گرفته است.
استان زنجان از شمال به استان‌هاى اردبیل و گیلان؛ از شرق به استان قزوین؛ از جنوب به استان همدان؛ از جنوب غربى و غرب به استان‌هاى کردستان و آذربایجان غربى و آذربایجان شرقى محدود است و از جملهٔ استان‌هایى است که به تنهایى با ۷ استان کشور همسایه و همجوار است.
استان زنجان براساس آخرین تقسیمات کشورى، داراى ۳ شهرستان، ۱۳ بخش، ۸ شهر، ۴۴ دهستان و ۹۸۱ آبادى داراى سکنه است. شهرستان‌هاى این استان عبارت‌‌اند از : زنجان، ابهر و خدابنده.
جغرافیاى طبیعى و اقلیم استان استان زنجان دو منطقهٔ کوهستانى و جلگه‌اى تشکیل یافته است. مناطق کوهستانى این استان اغلب داراى قله‌هاى مرتفعى هستند و در نواحى شمالى شهرستان زنجان، بخش‌هاى مرکزى، طارم علیا، طارم سفلا، ماه‌‌نشان، ایلات قاقازان و در غرب و جنوب غربى آن، شهرستان خدابنده (قشالاقات افشار) قرار گرفته‌‌اند. سایر نقاط استان از مناطق جلگه‌اى یا دشت‌هاى آن را در بر مى‌گیرند.
دشت زنجان با وسعت قابل‌توجهى از شمال به ارتفاعات طارم و از جنوب به ارتفاعات سلطانیه که در حدود ۱۷۰۰ تا ۲۹۰۰ متر ارتفاع دارند، محدود شده است. این دشت مانند یک نوار طولانى از سه‌راهیِ تاکستان تا نزدیک میانه کشیده شده است و رودخانه‌هاى زنجان‌رود در قسمت غرب، و خرمدره در جهت شرق آن جریان دارند. در ناحیهٔ‌ جنوب زنجان نیز دشت آبرفتى نسبتاً مسطح و وسیعى گسترده است که به ارتفاعات سلطانیه در شمال، و ارتفاعات قیدار در جنوب محدود مى‌شود. رودخانهٔ سجاس‌رود در این ناحیه از حوالى روستاى سجاس به سوى غرب جارى است. در استان زنجان رودخانه‌هاى متعددى جریان دارند که مهم‌ترین و پرآب‌ترین آن‌ها، رودخانهٔ قزل‌اوزن با شاخه‌هاى فراوان است.
استان زنجان با توجه به تأثیر ناهموارى‌ها، و تماس غیرمستقیم با تودهٔ هواى مرطوب غربى و شمال، و صرف‌نظر از خصوصیات محلى و عرض جغرافیایى، ‌ دو نوع آب‌ و هواى متفاوت دارد:
- آب و هواى کوهستانى که نواحى قیدار زنجان و ابهر را در بر مى‌گیرد و زمستان‌هاى سرد و پربرف و تابستان‌هاى معتدل از ویژگى‌هاى آ‌ن است.
- آب و هواى گرم و نیمه‌مرطوب منطقهٔ طارم علیا که تابستان‌هاى گرم و زمستان‌هاى ملایم دارد و از درجهٔ رطوبت و میزان بارندگى قابل‌توجهى نیز برخوردار است.
براساس داده‌هاى ایستگاه هواشناسى استان زنجان، میانگین میزان بارندگى در این استان، سالانه ۳۲۳ میلى‌متر و میانگین تعداد روزهاى یخبندان آن در طول سال، ۱۱۵ روز است. حداکثر مطلق دما در شهر زنجان ۴۰ و حداقل آن ۲۹/۶- درجهٔ سانتى‌گراد ثبت شده است. فصل‌هاى بهار و پاییز این استان نسبتاً کوتاه‌اند، و عبور از فصل زمستان به تابستان و از تابستان به زمستان نسبتاً سریع صورت مى‌گیرد. فصل سرماى منطقه از اوایل آذرماه با بارش برف‌هاى پیاپى که سراسر استان و به ویژه ارتفاعات را مى‌پوشاند، ‌ آغاز مى‌شود و معمولاً تا اواخر فروردین‌ماه ادامه مى‌یابد. بارندگى‌هاى استان عمدتاً در فصل‌هاى پاییز، زمستان و بهار به وقوع مى‌پیوندد و میزان بارندگى در بهار و زمستان بیش‌تر از دیگر فصل‌ها است. مدت ماه‌هاى خشک استان نسبتاً زیاد است؛ به طورى که معمولاً حدود ۵ تا ۶ ماه طول مى‌کشد.
مهم‌ترین بادهاى استان مشتمل بر باد سرمه (مه) و باد گرم است. باد مه از جانب شمال و شمال غربى مى‌وزد، و باد گرم که از جانب شرق استان مى‌وزد، موجب افزایش تبخیر، کاهش رطوبت و افزایش دماى هوا در تابستان و بهار مى‌شود. با وجود این، فصل‌هاى بهار و تابستان مناسب‌ترین زمان سفر جهت گذراندن اوقات فراغت در این استان است. سرسبزى و زیبایى طبیعت استان زنجان در این دو فصل وصف‌ناپذیر است.