یارمحمدخان سهام الدوله (سردارمفخم) (ت 1254ق – م 1321ق)
یارمحمد خان سهام الدوله مشهور به سردار مفخم بجنوردی در
سال 1254 قمری به دنیا آمد. وی فرزند یزدان قلی خان و برادرزاده جعفر قلی
خان و حیدر خان حاکم قبلی بجنورد بوده است. پدرش چندی در تهران و سپس در
دوران حکومت نصرت الدوله حاکم فارس به شیراز تبعید شد که در آنجا فوت و در
جوار شاه چراغ مدفون گردید.
یارمحمد خان درسال 1289 پس از مرگ عمویش، حیدرقلی خان
سهام الدوله در مدتی کمتر از یکسال نیابت و سرپرستی پسرعموی خردسال خود
نجفعلی خان را عهده دار بود, مستقلاً به حکومت بجنورد استقرار یافته و حدود
37 سال با نهایت اقتدار در بجنورد و نواحی مجاور آن که گاهی تا حدود بهشهر
و نیشابور را در بر می گرفت، حکومت کرد. یار محمد خان سهام الدوله که
بعداً لقب « سردار مفخم» گرفت به سبب لیاقت و شایستگی که داشت حکومت
استرآباد نیز به وی واگذار گردید. سهام الدودله به مناسبت قدرتی که در
تامین امنیت شمال غربی خراسان و گرگان داشت مورد توجه شاه بود و به سبب این
هوش و ذکاوت موقعیت ممتازی میان اولیای حکومت ایران کسب کرده بود. توجه
خاص ناصرالدین شاه قاجار به حیدرقلی خان، جعفر قلی خان و یار محمد خان به
دلیل تهاجم وسیع ترکمن ها به خراسان بود که علاوه بر تاخت و تاز، به گرفتن
اسیر و تاراج قرا و شهرهای ایران مبادرت می ورزیدند که این تهاجمات با
حمایت ضمنی روسها همراه بود. به همین منظور حمایت دولت وقت ایران قدرتهای
محلی را در بر می گرفت که بخشی از آن در حوزه حکمرانی ایلخانان شادلو قرار
داشت. طایفه های «تکه» و « تغورلی» که در سرزمین های خوش آب و هوا و حاصل
خیز اترک سکنی گزیده بودند به زد و خورد با ایلغارها و چپاول ایلات و عشایر
موجود در این مناطق و شهر بجنورد و روستاهای اطراف آن می پرداختند که اوج
حملات آنان در زمان ناصرالدین شاه بود. برای سرکوبی آنان شاه، حاکم و رئیس
ایل شادلوی بجنورد، جعفر قلی خان و پسرش یار محمد خان را مامور کرد. یار
محمدخان ایلخانی شادلو در زمان خود از بزرگترین امرا و رجال ایران بود. او
مردی شجاع، با سخاوت و با متانت بود. بجنورد در زمان او در اوج شکوفایی بود
و تمام مردم از دل و جان او را دوست داشتند. بیمارستان کنونی بجنورد،
تالار آیینه و بنای بش قارداش از یادگارهای اوست.
دانلودکتاب جامع گنج یابی